نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت گردشگری، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 استاد، گروه مدیریت جهانگردی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران ، ایران

3 استاد، گروه مدیریت دولتی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران ، ایران

4 دانشیار، گروه مدیریت دولتی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران ، ایران

چکیده

این پژوهش با هدف شناسایی عقلانیت حاکم بر سند چشم انداز گردشگری ایران صورت گرفته است. برنامه ریزی گردشگری به دلیل تحولات حوزه پارادایم های فلسفی و جامعه شناختی در دهه های اخیر، تغییرات قابل توجهی را تجربه نموده است. پژوهش حاضر مبتنی بر معرفت شناسی تفسیری می باشد و به لحاظ روش شناسی در زمره پژوهش های کیفی قرار می گیرد. برای گردآوری و تحلیل داده های تحقیق از مطالعات آرشیوی و روش تحلیل مضمون با هدف اکتشافی استفاده شد. بر اساس یافته های تحقیق، عقلانیت ابزاری با 48 مضمون از میان 71 مضمون شناسایی شده و نظریه متناظر با آن یعنی برنامه ریزی خردگرا بر سند چشم انداز گردشگری حاکم بوده است. همچنین شاهد سهم ناچیز مضامین سایر انواع عقلانیت در میان مضامین احصاء شده می باشیم. با مقایسه سهم هر یک از انواع عقلانیت آشکار گردید که عقلانیت هماهنگ ساز در سند یاد شده مغفول مانده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Thematic Analysis of Rationality in the Vision Plan of Heritage and Tourism Development in Iran

نویسندگان [English]

  • Morteza Ahmadi 1
  • Mahmood Ziaee 2
  • Reza Vaezi 3
  • Gholamreza Kazemian 4

1 PhD student in Tourism Management, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran

2 Professor, Department of Tourism Management, Allameh Tabataba'i University,Tehran,Iran

3 Professor, Department of Public Administration, Allameh Tabataba'i University, Tehran,Iran

4 Associate Professor, Department of Public Administration, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran

چکیده [English]

This research has been achieved to recognize the type of dominant rationality in the Vision Plan of Heritage and Tourism Development in Iran. The tourism planning system in the world has experienced noticeable changes under the influence of transformations that took place in the philosophical and social paradigms in recent decades. The present research is based on interpretive epistemology and, regarding the methodological aspect, has been considered qualitative research.  Archival studies and thematic analysis with explorative purpose were used for data gathering and analysis. Base on this study’s findings, instrumental rationality, with 48 themes out of 71 and its correspondent planning theory, rational planning, has been dominant in formulating the Vision Plan of Heritage and Tourism Development in Iran. Also, we observed a small share of other types of rationality among the themes recognized in the Vision Plan. Analysis and comparison of the share for each type of rationality made it clear that coordinative rationality has been ignored. Therefore, revising the Vision Plan regarding new approaches to tourism planning is inevitable. The research results indicated that applying coordinative rationality as a combination of various rationality types could pave the way for achieving tourism development objectives in Iran.
Introduction
Tourism planning has been transformed by theories such as communicative and participative approaches and paradigms dominating urban, rural, and regional planning. The emergence of alternative and sustainable tourism can signify these changes. This research aimed to recognize the type of dominant rationality on the Vision Plan-2025 for Heritage and Tourism Development in Iran endorsed by the Cabinet in 2004. The concept of rationality in this research is considered in the Alexander Model (2000) framework and based on new planning theories and contemporary tourism planning approaches. In the new age, called the post-rationality era, rationality in planning was redefined so that its meaning extended from instrumental rationality to include communicative, strategic, and coordinative rationality. Dominant planning approaches in the 1950s were physical and sectoral planning based on the traditional rational planning approach. Since the 1960s, the domain of planning extended to social-cultural areas and the concept of space, including human beings, their living environment, and economic, social, and cultural activities taken into account in planning. In the 1980s, a new approach to planning appeared that did not believe in top-down planning but believed in the host community's participation in planning and implementation.
Materials and Methods
The philosophical aspect of this research regarding epistemology was based on an interpretive approach. Understanding tourism and planning for tourism development requires understanding the multiple dimensions of tourism regarding social-cultural and economic aspects and interpreting the concept of the system for tourism stakeholders as well as policymakers. Considering the users, the research is applied and developmental research. The findings of this study can be used by tourism policymakers, planners, stakeholders, the scientific society, and researchers. The research area is cross-sectional, and the scale is national. This qualitative research's statistical population and data sources are the documents of mentioned Vision Plan. Data gathering and analysis were conducted following the qualitative research. This study used the Astrid-Sterling model of themes networks for thematic analysis. The researchers took five steps for coding and recognized basic themes, main themes, organizing themes, and global themes. Finally, a map of themes in the format of themes network of rationality in the Vision Plan was presented.
Discussion and Results
The results of the literature review clarified two issues. Firstly, under the influence of planning theory and dominant paradigms on urban, rural, and regional planning, tourism development planning has changed in recent decades, leading to the emergence of alternative tourism approaches like responsible tourism, eco-tourism, community-based tourism, and sustainable tourism. Secondly, reconsidering the concept and dimensions of rationality in the recent century has a vital role in planning theory in such a way that the type of rationality in each era has been determinative of identifying the type of planning theory. For further explanation, we can refer to communicative rationality recognized in the 1980s by Habermas, considered the foundation of communicative planning theory. This approach was the reaction against instrumental rationality that was the basis for traditional rational planning theory. Therefore, the type of rationality is the determinant for the corresponding planning theory. Analysis of a total of 71 themes in the Vision Plan for Tourism Development in Iran indicated the share for each type of rationality, which included 48 themes (the maximum) related to instrumental rationality, ten themes to communicative rationality, nine themes to strategic rationality, and finally, four themes (the minimum) to coordinative rationality.
Conclusions
With the analysis and comparison of the share of various types of rationality in the Vision Plan of cultural heritage and tourism in Iran, we concluded that the dominant rationality for formulating the Plan had been instrumental. Regarding the lack of consideration for all types of rationality, particularly coordinative rationality in the Plan on the one hand, and the fact that more than 18 years have passed since the compilation of the Plan on the other hand, it is necessary to revise the Vision Plan, taking into accounts the coordinative planning theory in the following areas:
- Establishment of a powerful coordinating institution with sufficient authority for making the related organizations cooperate in revising, formulating, implementing, supervising, and evaluating the Plan.
- Integration of tourism policies and plans and linkage with the macro policies. Formulation and endorsement of tourism macro policies through the Supreme Council for Cultural Heritage and Tourism. 
-Formulation of a network for public-private participation and related stakeholders for developing tourism in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tourism Vision Plan
  • Rationality
  • Planning Theories
  • Thematic Analysis
  • Iran Tourism
  1. ابراهیم‌زاده، عیسی (1386). توسعه توریسم و تحولات کارکردی آن در ایران در حال.
  2. اجلالی، پرویز، رفیعیان، مجتبی، عسگری، علی (1391). نظریه برنامه‌ریزی: دیدگاه‌های سنتی و جدید، چاپ هفتم، دفتر نشر آگه.
  3. احمدی، مرتضی (1399). تبیین جایگاه کنش ارتباطی در برنامه‌ریزی توسعه گردشگری در نیم قرن اخیر در چارچوب دیدگاه‌های جدید نظریه برنامه‌ریزی، هفدهمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت. https://civilica.com/doc/1162106
  4. ایمانی‌خوشخو، محمدحسین، داغستانی، سعید (1398). برنامه‌ریزی راهبردی توسعه گردشگری، نشر مهکامه.
  5. اینسکیپ، ادوارد (1398). برنامه‌ریزی گردشگری رویکردی یکپارچه و پایدار به برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، ترجمه حسن‌پور و داغستانی، انتشارات مهکامه، چاپ چهارم.
  6. پوراحمد، احمد، عیاشی، اطهره، ثابت‌اقلیدی، محمد، عیاشی، راضیه، شاهی، عارف (1400). یادگیری سیاستی در سیاست‌گذاری عمومی گردشگری با رویکرد فرایندی. فصلنامه برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، شماره 38: 165-197.
  7. حیدری، رحیم (1389). مبانی برنامه‌ریزی صنعت گردشگری. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
  8. حیدری‌چیانه، رحیم، رضا طبع‌ازگمی، سیده خدیجه، سلطانی، ناصر، معتمدی‌مهر، اکبر (1392). تحلیلی بر سیاست‎گذاری گردشگری در ایران. مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، شماره 5: 32-11.
  9. خواستار، حمزه (1388). ارائه روشی برای محاسبه پایایی مرحله کدگذاری در مصاحبه‌های پژوهشی. فصلنامه روش‌شناسی علوم انسانی، شماره 58: 161-174.
  10. دادش‌پور، هاشم و همکاران (1397). بایستگی به کارگیری مفهوم عقلانیت در برنامه‌ریزی فضایی راهبردی. فصلنامه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، شماره 1: 53-22.
  11. دانایی‌فرد، حسن، ثقفی، عمادالدین، مشبکی‌اصفهانی، اصغر (1388). اجرای خط‌مشی عمومی: بررسی نقش عقلانیت در مرحله تدوین خط‌مشی. نشریه پژوهش‌های مدیریت در ایران، دوره 14، شماره 4 (پیاپی 69): 106-79.
  12. رحیم‌پور، علی (1392). توسعه گردشگری در جمهوری اسلامی ایران: چالش‌ها و راهکارها، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری.
  13. رضوانی، محمدرضا و همکاران (1396). نقش بازیگران کلیدی در حکمروایی گردشگری الکترونیکی در ایران. فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری، شماره 40: 46.
  14. رفیعیان، مجتبی، جهانزاد، نریمان (1394). دگرگونی اندیشه در نظریه برنامه‌ریزی. انتشارات آرامانشهر.
  15. رنجبرمتعلق، فرانک و همکاران (1400). دستورگذاری مسائل گردشگری در فرایند خط‌مشی‌گذاری عمومی ایران، فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری، 55: 15-40.
  16. زیاری، کرامت‌الله (1381). برنامه و برنامه‌ریزی در ایران، مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تهران ، دوره 164، شماره0.
  17. شارپلی، ریچارد، تلفر، دیوید جی (1398). گردشگری و توسعه. ناشر شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
  18. شالبافیان، علی اصغر، ادیبی‌سده، زهرا، مرادی قشلاقی، فاطمه (1393). نقش دولت در سیاست‌گذاری توسعه گردشگری، چالش‌ها و راهکارها. اولین همایش بین المللی علمی- راهبردی توسعه گردشگری جمهوری اسلامی ایران، تهران.
  19. ضرغام بروجنی، حمید (1393). برنامه‌ریزی توسعه جهانگردی، رویکردی هم‌پیوند و پایدار، چاپ پنجم، انتشارات مهکامه.
  20. ضیائی، محمود، تراب احمدی، مژگان (1392). شناخت صنعت گردشگری با رویکرد سیستمی، نشر علوم اجتماعی.
  21. عابدی‌جعفری، حسن، تسلیمی، محمدسعید، فقیهی، ابوالحسن، شیخ‎زاده، محمد (1390). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی، نشریه اندیشه مدیریت راهبردی، شماره پیاپی 10 (دوره 5، شماره 2): 151-198.
  22. کاظمیان، غلام‌رضا، قربانی‌زاده، وجه‌الله، واعظی، رضا، شاه‌محمدی، مرضیه (1398). الگوی نقش و ساختار حکمروایی محلی در نظام مدیریتی ایران. فصلنامه مدیریت دولتی، دوره11 شماره2: 179-202.
  23. گان، کلر، وار، تورگت (1395). مبانی، مفاهیم و روش‌های اجرایی برنامه‌ریزی توسعه جهانگردی، ترجمه حمید ضرغام بروجنی، انتشارات مهکامه.
  24. گلدنر، چارلز آر، ریچی، جی آر برنت (1396). برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، ترجمه مرتضی احمدی، نشر دفتر پژوهش های فرهنگی.
  25. متوسلی، محمود، مومنی، فرشاد، لاجوردی، رزیتا، رنجبر، محمدمجید (1397). عقلانیت و آشفتگی در برنامه‌ریزی: با تأکید بر تئوری گولت. فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، دوره 18، شماره 69: 199.
  26. نورمحمدی، خسرو، صمیمی، احمد (1400). برنامه‌ریزی توسعه در ایران، انتشارات سازمان برنامه و بودجه کشور.
  27. واعظی، رضا، محمدی، حامد (1392). تأملی بر مفهوم عقلانیت در سازمان. ماهنامه اجتماعی، اقتصادی، علمی و فرهنگی کار و جامعه، شماره 158:
  28. Alexander, E. R. (2000). Rationality Revisited: Planning Paradigms in a Post-Postmodernist Perspective. Journal of Planning Education and Research,19(3):242-256.
  29. Alexander, E. R. (1992). Approaches to planning: Introducing current planning theories, concepts, and issues, New York: Taylor & Francis.
  30. Allmendinger, P. (2017). Planning theory. Macmillan International Higher Education, UK.
  31. Costa, C. (2001). An emerging tourism planning paradigm? A comparative analysis between town and tourism planning, Wiley Online Library, England.
  32. Costa, C. (2020). Tourism planning: a perspective paper". Tourism Review, Vol. 75 No.1: 198-202.
  33. Tosun, C., & Timothy, (2001). Shortcomings in planning approaches to tourism development in developing countries: the case of Turkey. International Journal of Contemporary. emerald.com
  34. Dredge, D., & Jamal, T. (2015). Progress in tourism planning and policy: A post-structural perspective on knowledge production. Tourism Management.
  35. Edgell, David L., & Colleagues. (2008). Tourism policy and Planning: Yesterday, Today and Tomorrow, Elsevier, UK.
  36. Faludi, A. (1973). Planning Theory, Oxford, Pergamon Press.
  37. Fitri, R., & Colleagues. (2020). Tourism planning and planning theory: Historical roots and contemporary alignment, Tourism Management Perspectives 35 (2020)100703, Elsevier.
  38. Getz, D. (1986). Models in tourism planning: Towards integration of theory and practice. Tourism Management.
  39. Goldner, Charls. R., & Ritchi, J.R. Brent. (2009). Tourism Priciples, Practices, Philosophies,11 th edition, John Willey and sons.
  40. Granqvist, K., Mattila, H., Mantysalo, R., Hirvansalo, S., Teerikangas, S., & Kallimaki, H. (2021). Multiple Dimensions of Strategic Spatial Planning: Local Authorities Navigating between Rationalities in Competitive and Collaborative Settings. Planning Theory & Practice, 22:2, 173-190.
  41. DOI: 10.1080/14649357.2021. 1904148
  42. Gun, Clare. A. (1972). Vacation Scape: Designing Tourist Regions.1st ed. Austin: Bureau of Business Research, University of Texas. USA.
  43. Innes, J. E. (1995). Planning theory’s emerging paradigm: Communicative action and interactive practice. Journal of Planning Education and Research.
  44. Inskeep, Edward. (1987). Environmental Planning for Tourism. Annals of Tourism Research.
  45. Inskeep, Edward. (1991). Tourism planning: An integrated and sustainable development approach, New York: Van Nostrand Reinhold.
  46. Jafari, J. (2005). Bridging out, nesting afield: Powering a new platform. The Journal of Tourism Studies, Vol.16, No.2:1–5.
  47. Jamal & Dredge. (2014). Tourism and Community Development Issues. Tourism Development (PP.178-204), Channel vie.
  48. Simpson, K. (2001). Strategic planning and community involvement as contributors to sustainable tourism development, Taylor & Francis.
  49. Mac Loughlin, Emmet., & Hanrahan, James. (2021). Evidence-informed planning for tourism, Taylor & Francis.
  50. Morrison, A. M. (2019). Marketing and managing tourism destinations, Abingdon: Routledge.