نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حمید ضزغام ¹
• صمد حاجی محمد امینی ²

¹ هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی

² دانشجوی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

«راهبرد توسعه خوشه ای» یکی از الگوهای موفق سازمان‏دهی «بنگاه‏های کوچک و متوسط» است که قریب به سه دهه بیش ترین نقش را در «توسعه منطقه ای» کشورهای مختلف ایفا نموده است. این مفهوم اولین بار تحت عنوان «تئوری خوشه صنعتی» توسط مایکل پورتر در سال 1990 از دانشگاه‏هاروارد تعریف و منتشر شد. محققان و پژوهشگران بعد از وی، تئوری خوشه را در بخش‏ها و فعالیت‏های مختلف از صنایع با تکنولوژی بالا گرفته تا محصولات جنگلی و زیربخش‏های خدمات از جمله گردشگری به کار گرفتند. این مقاله ابتدا به بررسی مبانی و چارچوب نظری خوشه گردشگری پرداخته و با مبنا قراردادن «مشخصه‏های چهارگانه خوشه، یعنی «تمرکز جغرافیایی»، «تمرکز بخشی»، «روابط همکاری» و «چالش‏ها و فرصت‏های مشترک» کسب و کارهای گردشگری به امکان سنجی خوشه گردشگری در شهرستان بندر انزلی پرداخته است. روش تحقیق اسنادی و میدانی بوده است. از فنون «نسبت های مکانی»و «ماتریس همکاری» به ترتیب برای «تحلیل تمرکز جغرافیایی و بخشی» و «روابط همکاری بین واحدهای کسب و کار» و از «پرسشنامه و فرم‏های مخصوص مصاحبه» برای تحلیل چالش‏ها و فرصت‏های مشترک کسب و کارها بهره گرفته شده است. یافته‏ها نشان می‏دهد اقتصاد بخش گردشگری در شهرستان بندر انزلی «پایه» بوده و از نسبت مکانی 02/1 برخوردار است، کسب و کارها دارای چالش‏ها و فرصت‏های مشترک بوده اما روابط همکاری بین بنگاهی و بین صنفی نسبتاً ضعیف است. در پایان «نقشه خوشه‏ی»شناسایی شده ترسیم و راهبردهایی بر مبنای شرایط فعلی و فرصت‏های آتی برای توسعه خوشه گردشگری ارایه شده است.

کلیدواژه‌ها

• خوشه گردشگری
• توسعه منطقه‏ای
• رقابت پذیری
• بندر انزلی

عنوان مقاله [English]

Feasibility of Tourism Cluster Development Case Study: Anzali City, Iran

نویسندگان [English]

• hamid zarghaam ¹
• samad haji mohammad amini ²

چکیده [English]

Cluster development strategy is one of the prosperous methods of organizing Small & Medium sized Enterprises (SMEs). This method has been playing a significant part in regional development of various countries for more than three decades. This research first surveyed the conceptual framework of tourism clusters and then analyzed Anzali as a tourism cluster based on the four specifications of business clusters (geographical concentration, sectorial concentration, co-operational relations, and common opportunities and threats). ‘Location Quotient Technique’ and ‘Cooperation Matrix’ were respectively used for analysis of ‘geographical and sectorial centralization’ and questionnaire forms were employed for evaluation of ‘co-operational relations between business unites’ and ‘common opportunities and threats’ assessments. Findings reveal: tourism economic sector of Anzali stands in the ‘basic’ level and holds Location Quotient of 1.02; tourism businesses have common opportunities and threats, but inter-enterprise cooperation relations are weak. Finally, strategic policies are proposed based on current position and future opportunities of Anzali tourism cluster.

کلیدواژه‌ها [English]

• Tourism cluster
• Regional development
• competitiveness
• Anzali city