نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، جغرافیا و آمایش کیفیت محیطی مناطق روستایی، دانشگاه فردوسی، مشهد

2 عضو هیئت‌علمی، گروه جغرافیای انسانی، دانشگاه فردوسی، مشهد

3 عضو هیئت‌علمی، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی،‌ دانشگاه فردوسی، مشهد.

4 عضو هیئت‌علمی، گروه جغرافیای انسانی، دانشگاه تهران، تهران‌.

چکیده

تجربیات دهه­های گذشته در کشور­های جهان، نشان‌دهنده این است که توجه به گردشگری، یکی از مهم‌ترین بخش­های اقتصادی و ارتباطی دولت‌هاست؛ از همین رو، سیاست­های مختلفی را به‌منظور توسعه گردشگری و زیر بخش­های آن در ابعاد ملی، منطقه­ای و محلی به کار گرفته­اند. هدف از این پژوهش، تحلیل تطبیقی برنامه­ریزی فضایی گردشگری ایران با کشورهای ترکیه، صربستان و پرتغال است تا از تجربیات این کشورها برای کاهش نقاط ضعف و بهبود توسعه گردشگری از جمله گردشگری روستایی کشور بهره گرفته شود. نوع تحقیق، بنیادی و روش مورد استفاده، تطبیقی با تحلیل کیفی بر اساس شیوه تحلیل محتوا است.برای گردآوری اطلاعات از مطالعات کتابخانه­ای (­اسنادی) بهره گرفته شده است. یافته­های تحقیق نشان داد که موفقیت کشورهای ترکیه، صربستان و پرتغال در زمینه برنامه­ریزی فضایی گردشگری، از طریق انطباق برنامه­ها و ایجاد همگرایی و مشارکت بین دپارتمان برنامه­ریزی فضایی گردشگری در سطوح مختلف ملی، منطقه­ای و محلی (­روستایی) در جهت توسعه گردشگری نقش هدایتگری- تسهیلگری را به کار گرفته و با دادن اختیار به ایالت­ها در برنامه­های قانونی و سیاست­های توسعه گردشگری، نقش­های راهبردی را لحاظ کرده­اند؛ اما کشور ایران در سطح ملی به دلیل نگرش و تفکر ساختار متمرکز در برنامه­ریزی و نگرش بخشی به برنامه­ها با مشکلاتی مواجه است. در سطح منطقه­ای نیز با مشکلاتی مانند، عدم استقلال و اختیار قانونی و سیاسی مدیران منطقه­ای در برنامه­های گردشگری و در سطح محلی با مشکلاتی مانند، ­عدم حق اختیار قانونی به نماینده محلی و عدم مشارکت راهبردی در زمینه برنامه­ریزی فضایی مقصدهای گردشگری روستایی روبه­رو است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparative analysis of spatial planning of tourist destinations development With emphasis on rural areas

نویسندگان [English]

  • ahmad roumiani 1
  • Hamid Shayan 2
  • Sojasi Qeidari Hamdollah 3
  • Mohammad Reza Rezvani 4

1 Firdousi Mashhad

2 Ferdowsi University Of Mashhad

3 Ferdowsi University Of Mashhad

4 Professor at Tehran University

چکیده [English]

The experiences of past decades in countries around the world show that attention to the tourism sector is one of the most important economic and communication sectors of governments. Governments have implemented various policies to promote tourism and its sub-sectors at national, regional and local levels. The purpose of this study is a comparative analysis of Iranian Tourism Spatial Planning with Turkey, Serbia, and Portugal to use their experiences to reduce weaknesses and improve tourism development including rural tourism. This is fundamental research and the method used in this study is a comparative qualitative analysis based on the content analysis method. Library studies (documents) were used for data gathering.
The research findings show that Turkey, Serbia, and Portugal succeed in spatial tourism planning by adapting programs and building convergence and partnerships between the spatial planning department at different national, regional and local (rural) levels. Tourism development has taken the lead - facilitating role, and taking strategic roles into account by empowering states in their legal plans and policies for tourism development. But at the national level, Iran is having problems because of the attitude and thinking of centralized planning and a partial attitude to the plans. At the regional level, there are problems such as lack of independence and the legal and political authority of regional managers in tourism programs. At the local level, there are problems (such as lack of legal authority to the local representative and lack of strategic participation) in the spatial planning of rural tourism destinations. One of the applications of this study is comparing the strength of the countries under study with Iran and then utilize all social resources, including human, economic and spatial and environmental resources. This approach helps to constitute a regional planning subdivision within a network of rural tourism destinations. And make vertical allocations in the field of tourism development to horizontal activities, which are an incentive for attracting tourists, managing and optimizing the implementation of the Rural Tourism Development Plan. On this basis, by orienting toward sustainable rural development, rural tourism can underpin regional development and form the indigenous and community-based tourism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tourism Development
  • Spatial Planning
  • Tourism Destinations
  • Rural Areas
انزالی، الهه، فیروزنیا، قدیر، رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا، پورطاهری، مهدی (1396)، تحلیل تطبیقی ساختار مدیریت برنامه­ریزی خانه­های دوم در کشورهای منتخب، مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، سال ششم، شماره 23، صص 58-38.
آشفته پور لیلا کوهی، سپیده، مشیری کمنی، محمود و حسینی کلکوه، سید عادل (1393) تحلیل و برنامه­ریزی فضاهای گردشگری شهرستان لنگرود، اولین همایش ملی گردشگری، درآمد و فرصت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت، صص،25-1.
بهنام مرشدی، حسن، احمد، داریوش، فرجی سبکبار، حسنعلی و رضوانی، محمدرضا (1395)، پهنه­بندی فضایی کانون‌های گردشگری به‌منظور تعیین مناطق بهینه خدمات گردشگری در استان فارس، مجله برنامه‌ریزی منطقه‌ای مرودشت، دوره 6، شماره 21، صص 30-17.
پور­احمد، احمد، حاتمی­نژاد، حسین و حسینی، سید­هادی (1389)، آسیب­شناسی طرح­های توسعه شهری در کشور، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 68، صص 180-167.
جعفری، محمد و طهمورت، محمد و نقیلو، محمد (1388)، آمایش سرزمین به‌منظور فرایند گردشگری شدن آن با بهره­گیری از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، نشریه مرتع و آبخیزداری، دوره 62، شماره 1، صص 30-21.
دیبائی، پرویز. (1371). شناخت جهانگردی. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی
رحمانی، محمود (1389)، آمایش سرزمین و توسعه پایدار روستایی با رویکرد گردشگری، مجله جمعیت، شماره 61 و 62، صص 90-81.
رضوانی، محمدرضا، بیات، ناصر (1393)، تحلیل جایگاه گردشگری روستایی در برنامه‌های کلان توسعه کشور با تأکید بر برنامه‌های پنج‌ساله‌ توسعه ملی، مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، سال سوم، شماره 9، صص 30-11.
رومیانی، احمد (1392)، ارزیابی نقش جریان سرمایه‌های شهری- روستایی در توسعه گردشگری، دهستان حصار ولیعصر، شهرستان بوائین زهرا، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه زنجان.
زمانی فرهانی، همیرا. (1379). صنعت گردشگری و خدمات مسافرتی، تهران: موسسه فرهنگی انتشارات زهد.
سازمان برنامه‌وبودجه، سند برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1368-1372).
سجاسی­قیداری، حمدالله، رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا، پور­طاهری، مهدی و آذر، عادل (1393)، الگوی توسعه کارآفرینی اکو توریسم در مناطق روستایی، مطالعه موردی: رود دره­های گردشگری استان تهران، پژوهش­های جغرافیای انسانی، دوره 46، شماره 2، صص 292-273.
سعیدی، عباس (1391)، پویش ساختاری- کارکردی: رویکرد بدیل در برنامه‌ریزی فضایی، فصلنامه اقتصاد و توسعه روستایی، سال یکم، شماره 1، پیاپی،1، صص 18-1.
سیف‌الدینی، فرانک، پناهنده خواه موسی (1389)، چالش­ها و موانع برنامه­ریزی توسعه منطقه­ای در ایران، پژوهش‌های جغرافیای انسانی­، شماره 73، صص 98-83.
ضیایی، محمود، جاودان، مجتبی و کاظمی ازغدی، سیمین (1393)، ساماندهی فضایی مقصدهای گردشگری (شهری- روستایی) در مقیاس ناحیه­ای­، مورد­: شهرستان طرقبه شاندیز، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، دوره 3، شماره 9، صص 110-83.
ضیایی، محمود و شجاعی، مسلم (1389)، سطح‌بندی مقصدهای گردشگری، واکاوی مفهومی نو در برنامه‌ریزی فضایی گردشگری، مطالعات مدیریت گردشگری، دوره 5، شماره 13، صص 25-46.
غفاری، حسن و همکاران (1381). رؤیای سرزمین چهارفصل. تهران: انتشارات ایران‌گردی و جهانگردی.
قرخلو، مهدی. (1386). جغرافیای جهانگردی و برنامه‌ریزی اوقات فراغت. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران.
کریمی پور، یدالله، عبدی، عطاالله، افراخته، حسن، متقی، افشین، خدائی، بهرامعلی ارزیابی نقش گردشگری بر همگرایی واحدهای سیاسی- فضایی ایران و آذربایجان، نشریه تحقیقات علوم جغرافیایی، 17، پیاپی 45، صص 163-139.
محلاتی، صلاح‌الدین. (1380). درآمدی بر جهانگردی. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
مرادزاده، فاطمه (1392)، روستاهای هدف گردشگری، روزنامه جام جم، شماره.15 :332
مردی، محمود، غفاری، سید رامین و نیک‌بخت، داوود (1390)، سطح­بندی و برنامه­ریزی فضاهای گردشگری روستایی بخش مرکزی شهرستان بویر احمد، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، دوره دوم، شماره 11، صص 118-98.
مطالعات آمایش سرزمین (1383)، دفتر آمایش و توسعه پایدار سازمان مدیریت و برنامه­ریزی کشور
مهدوی، داوود، رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا، سجاسی قیداری، حمدالله (1393)، ارزیابی فرایند توسعه گردشگری روستاهای تاریخی- فرهنگی با استفاده از مدل چرخه حیات گردشگری مقصد، مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، سال سوم، شماره 10، صص 32-11.
نادری، پیام و سعادت، رحمان (1396)، بررسی اهمیت تحرکات فضایی اکو توریسم بر توسعه پایدار گردشگری روستایی،­ اولین همایش بین‌المللی برنامه­ریزی اقتصادی، توسعه پایدار و متوازن منطقه‌ای، رویکرد و کاربردها، دانشگاه کردستان.
نظریان، اصغر، مشیری، سید رحیم و آقاجانی، فرزاد (1385): امکان‌سنجی توسعه صنعت جهانگردی در شهرستان اردبیل، فصلنامه چشم‌انداز جغرافیایی، سال اول، شماره 3، صص 117-103.
وحیدی برجی، گلدیس (1389)، بررسی ابزارهای مدیریت سرزمین در سیستم برنامه­ریزی فضایی کشور پرتغال، مجله آمایش سرزمین، سال دوم، شمار سوم، صص 144-123.
درویشی، هدایت الله، بیرانوند زاده، مریم، دهقانی الوار، سید­علی، احمد، سجاد (1393)، اولویت­بندی راهبردهای توسعۀ گردشگری روستایی از منظر آمایش سرزمین، مطالعۀ موردی: روستای­ گایکان (شهرستان الیگودرز)، فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی، جلد 1، شماره 2، صص 84-69.
AGORA21. (2012). Agenda 21 for the Travel & Tourism Industry towards Environmentally Sustainable Development. Retrieved December, 2012, from http://wwwv1.agora21.org/johannesburg/rapports/omt-a21.html
Cravo, P. M. and Bailoa. S.(2012), Spatial Planning and Tourism Development in Portugal, regionální disparity, 7, 76-88.
Ferguson, L. (2010), Tourism Development and Regional Integration in Central America (ARI), strategic and international studies.
Gligorijevic, Z. & PetroviC, J. (2009). Tourism–factor of integration and development of European continent. Facta Universitatis (Series Economics and Organization)6(2), 123-130.
Lai, W-H. & Quang Vinh, N. (2012). A Study of Analyzing the Selection of Promotion Activities and Destination Attributes in Tourism Industry in Vietnam From the Perspective of Tourism Industrial Service Network (TISN). International Journal of Social and Human Sciences,6, 330-336.
Lickorish, L.J., & Jenkins, C.L., (1997). An introduction to tourism Oxford: Butterworth-Heinemann.
Lopesi Sérgio Dominique Ferreira. (2011), Destination image: Origins, Developments and Implications, Destination image: Origins, Developments and Implications, 9 (2), pags. 305-315.
Murat D.O. and Ayten, A.M.(2012). The role of spatial planning for sustainable tourism development: A theoretical model for Turkey,Ebsco host Connection, Academic Journal Original Scientific Paper Tourism,60(4), 431.
Owusu, K. (2008).The Role of Political Ideology in Influencing Tourism Development: The Case of the Wild Coast Region of the Eastern Cape Province of South Africa,  http://www.icabr.com/jorede/Kofi_Owusu_Acheampong.pdf.
Risteski, M., Kocevski, J. and Arnaudov, K. (2012). Spatial Planning and Sustainable Tourism as Basis for Developing Competitve Tourist Destinations. Procedia – Social and Behavioral Sciences 44,375-386.
Štetić, S., Stanic, S., Simicevic, D. (2011). The placement potentials in rural areas and biodiversity in Serbia, VI Međunarodni naucni skup Zagubica 2011
Stojsavljevic, R. (2013). Spatial Planning and Sustainable Tourism - A Case Study of Golija M. (Serbia). European Researcher, 65, 2-12,
United Nations Development Programme [UNDP]. (2012). Brief Information on Local Agenda 21 Program in Turkey. Retreived December, 2012, from. http://www.undp.org.tr/Gozlem2.aspx?Web SayfaNo=22
United Nations New York and Geneva (2008), Spatial Planning Key Instrument for Development and Effective Governance with Special Reference to Countries in Transition, economic commission for europe Geneva.
World Travel & Tourism Council. (2017). Travel & tourism economic imact 2017 China Retrieved 1 Mar 2017from. Www. Org/focus/research-for aconomic-impact-analysi/country reports. https://books.google.com