نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر تهران، تهران، ایران.
2 گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده توسعه و اقتصاد کشاورزی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.
چکیده
در دهه های اخیر گردشگری شهری منجر به تحولات فضایی متنوعی در شهر مقدس مشهد شده است. تمرکز بیش از اندازه در بهره برداری از پتانسیل های گردشگری مذهبی در این شهر علاوه بر تشدید ازدحام فعالیتی پیرامون حرم مطهر رضوی منجر به عدم توجه بهینه به پتانسیل های نهفته در سایر گونه های گردشگری شده است. در این پژوهش تلاش می شود تا با رویکردی توصیفی، اثرات فضایی جاذبه های گردشگری شهری بر توزیع فضایی خدمات گردشگری مشهد مورد مطالعه قرار گیرد. به همین منظور از داده های فضایی پایگاه اطلاعات شهری مشهد استفاده شده است. نتایج پژوهش حاکی از تاثیر فضایی معنادار حرم مطهر رضوی بر توزیع فضایی خدمات گردشگری مورد مطالعه در این پژوهش است. همچنین در مقایسه با حرم رضوی، سایر جاذبه های گردشگری اثرات متفاوتی بر توزیع فضایی خدمات گردشگری شهری مشهد داشته اند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Analysis of Spatial Effects of Urban Tourism Attractions on Mashhad Tourism Services
نویسندگان [English]
- mohamad javad jamshidi 1
- Naser Barakpur 1
- khalil kalantari 2
1 Department of urban planning, Faculty of architecture and urban planning, University of art, Tehran, Iran.
2 Department of Agricultural Economics, Faculty of Agricultural Economics and Development, University of Tehran, Karaj, Iran.
چکیده [English]
In recent decades, urban tourism has led to various spatial evolutions in the holy city of Mashhad. Excessive concentration of key actors of Mashhad urban tourism on the potential of religious tourism caused to the lack of optimal attention to the potential of other types of urban tourism. It is tried in this research with a descriptive approach, to study spatial effects of urban tourism attractions on Mashhad tourism services. For this purpose, the spatial data of the Mashhad urban database has been used. The results of this study indicate the significant spatial effects of Razavi Shrine on the spatial distribution of tourism services studied in this study. Compared to the Razavi Shrine, other tourist attractions have had a different effect on the spatial distribution of urban tourism services in Mashhad.
کلیدواژه‌ها [English]
- Holy city of Mashhad
- Urban tourism services
- Urban Tourism Attractions
- Tourism precincts
- Spatial Analysis
ابراهیم‌زاده، عیسی، حافظ‌رضازاده، معصومه و دارانی، مرضیه. (1393). برنامهریزی و مکان یابی بهینه تسهیلات و زیرساخت‌های گردشگری شهری با استفاده از GIS موردشناسی: شهر سمنان. جغرافیا و توسعه(12)، 33-48.
ابراهیم‌زاده، عیسی، کاظمی، شمس‌الله و اسکندری‌ثانی، محمد. (1390). برنامهریزی استراتژیک توسعه گردشگری، با تأکید بر گردشگری مذهبی (مطالعه موردی: شهر قم). پژوهش‌های جغرافیای انسانی(76)، 115-141.
ابراهیمی، مهدی، تاج زاده نمین، ابوالفضل و محمدیان محمودجیق، نسیم. (1394). گونه شناسی خدمات هتل‌ها برای آژانسهای مسافرتی، مطالعة موردی: هتلهای پنج‌ستارة شهر مشهد. نشریه گردشگری شهری، 2(2)، 191-204.
احمدی، طلیعه. (1391). بررسی ساختار شهرهای توریستی و ارائه ساختار مناسب برای برنامه ریزی در شهر همدان. قزوین: دانشگاه آزاد اسلامی قزوین.
امیر‌فخریان، مصطفی و معینی، علی‌رضا. (1393). برنامه ریزی گردشگری و گذران اوقات فراغت در شهر مشهد با تاکید بر شناسایی الگوهای گذران اوقات فراغت ساکنین مناطق شهری. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی(14)، 27-50.
امین زاده، بهناز و آسوده، علی. (۱۳۹۴). تحلیل شکاف میان برنامه ریزی و مدیریت اجرای اسکان در برنامه‌های گردشگری شهری مورد مطالعه: طرح ایجاد و بهسازی اقامت زائران در شهر مشهد. نشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، 20(1)، 81-90.
بدری، علی و طیبی، صدراله. (1391). بررسی عوامل مؤثر بر هزینه‌های گردشگری مذهبی مطالعه موردی: شهر مشهد مقدس. برنامهریزی و توسعه گردشگری (1)، 153-177.
بوذری، سیما، خلیفه، ابراهیم و بابکی‌نژاد، مجتبی. (1392). تبیین نقش بازار بزرگ تهران در توسعه گردشگری شهری تهران. جغرافیایی سرزمین، 2(10)، 63-80.
تقوایی، مسعود و صفرآبادی، اعظم. (1390). مدیریت گردشگری شهری با تاکید بر برنامه ریزی فضاهای شهری جاذب گردشگر مطالعه موردی شهر کرمانشاه. برنامهریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 183-208.
حاتمی‌نژاد، حسین، اروجی، حسن، شکروی، نگین و مولائی‌قلیچی، محمد. (1393). بررسی و ارزیابی سایت‌های گردشگری شهری (مطالعه‌ی موردی: شهر ارومیه). برنامهریزی و توسعه گردشگری، 3(3)، 151-168.
حافظ‌رضازاده، معصومه. (1385). نقش گردشگری برای ایجاد فرصت‌های شغلی در شهرهای ایران (پژوهش موردی: شهر مشهد). جغرافیایی سرزمین (3)، 83-102.
حسین‌زاده‌دلیر، کریم و یوسفی‌شهیر،هانیه. (1393). ارزیابی میزان سازگاری کاربری‌های پیرامونی آثار تاریخی با توسعه گردشگری شهری نمونه موردی: منطقه تاریخی - فرهنگی تبریز. جغرافیا و برنامه ریزی، 97-121.
رسول‌زاده، مریم، رفیعی‌دارانی،هادی و مظهری، محمد. (1393). مدیریت راهبردی در فضای کسب و کار اقتصاد شهری (مطالعه موردی: گردشگری مذهبی شهر مشهد مقدس). اقتصاد و مدیریت شهری، 1(2)، 109-126.
رشیدی، محمد رضا، قنبری، یوسف و کریمی، جمیله. (2016). مکان‌یابی وب کیوسک‌های اطلاع رسانی در مقاصد گردشگری شهری. مطالعات مدیریت گردشگری، 10(32)، 89-109.
رضایی نیا، حسن و جعفری، فرهاد. (1394). اولویت بندی راهبردهای مدیریت مقاصد گردشگری با استفاده از مدل‌های کمّی و کیفی (مطالعۀ موردی: شهر سلطانیه). نشریه گردشگری شهری، 1(1)، 79-96.
زنگی‌آبادی، علی و ابوالحسنی، فرحناز. (1384). تحلیل فضایی، سطح بندی و برنامه ریزی مراکز اقامتی با استفاده از شاخص توسعه گردشگری (TDI) (مطالعه موردی شهر اصفهان). مطالعات مدیریت گردشگری(9)، 25-42.
زیاری، کرامت اله، اشنویی، امیر و مولایی قلیچی، محمد. (1394). سنجش رضایت گردشگران از کیفیت خدمات هتلداری با استفاده از شاخص CSM (مطالعه موردی: کلانشهر شیراز). نشریه گردشگری شهری، 1(1)، 1-15.
سرخیلی، الناز، پورجعفر، محمدرضا و رفیعیان، مجتبی. (1393). سنجش اثرات همگرایی نیروهای مذهب و اقتصاد در شکل و فرم منطقه ثامن شهر مشهد در دوره معاصر. فصلنامه مطالعات شهری 12، 87-101.
سعیدی‌رضوانی، نوید و سینی‌چی، پیروز. (1386). نگاه: مشهد و اوقات فراغت (لزوم توجه به مفهوم شهر 24 ساعته). جستارهای شهرسازی، 1(6)، 30-35.
سلطانی، سحر و شاهنوشی، ناصر. (1391). اولویت بندی جاذبه‌های گردشگری عمدۀ شهرستان مشهد از منظر گردشگران داخلی. گردشگری مطالعات 1(1)، 5-17.
سلطانی، مهرداد. (1388). بازآفرینی مرکز شهر؛ توسعه گردشگری بر محور مرکز تاریخی شهر. منظر،74-75.
شعبانی‌فرد، محمد، پوراحمد، احمد، حسینی، علی و رشیدی، مصطفی. (1388). بررسی سنجش ظرفیت پذیرش گردشگری شهری و مدل سازی شهرهای گردشگری پایدار از بعد کالبدی - نمونه موردی منطقه 12 تهران. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 0(0)، 47-74.
شیرمحمدی، یزدان، دارابی، غزاله و‌هاشمی باغی، زینب. (2017). اثر درگیری ذهنی بر قصد بازدید مجدد گردشگران داخلی در مقایسه با گردشگران بین‌المللی(مطالعه موردی شهر تهران). مطالعات مدیریت گردشگری، 12(39)، 95-121.
صالحی‌فرد، محمد. (1386). مشهد، اقتصاد زیارت و گردشگری. جستارهای شهرسازی، 1(6)، 66-71.
ضرغام‌بروجنی، حمید و توحیدلو، معصومه. (1390). الگوی مدیریت اثربخش گردشگری - مورد مطالعه: مقصد مذهبی مشهد. مطالعات مدیریت گردشگری، 7، 25-52.
ضیایی، محمود. (1389). گزیدهی پایان نامه‌های تدوین شده در حوزهی گردشگری در دانشگاه‌های کشور. کتاب ماه علوم اجتماعی، 1(14)، 119-128.
فاضلی، احسان، کردشاکری، پرنیان و بزرگزاده یزدی، نگار. (1394). ارائه‌ی مسیرهای بهینه‌ی گردشگری شهر مشهد از طریق شناسایی و سنجش عناصر دارای پتانسیل گردشگری. فضای گردشگری، 4(14)، 13-38.
قالیباف، محمد‌باقر و شعبانی‌فرد، محمد. (1390). ارزیابی و اولویت بندی جاذبه‌های گردشگری برای توسعه گردشگری شهری بر اساس مدل‌های تصمیمگیری چند متغیره (مطالعه موردی: شهر سنندج). تحقیقات جغرافیایی، 2(26)، 147-172.
قدمی، مصطفی. (1390). ارزیابی و تدوین استراتژی مقصد در چارچوب توسعه پایدار گردشگری نمونه مورد مطالعه کلان شهر مشهد. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه ای، 1(3)، 59-82.
کاظمیان، غلامرضا و آزادی، الهام. (1390). الگوی توسعه ی گردشگری شهری در مرکز شهر تهران با رویکرد مدیریت شهری. مطالعات مدیریت گردشگری، 1(7)، 53-84.
کریمیان، تقی، فرجی سبکبار، حسنعلی و پوراحمد، احمد. (1394). بررسی ارتباط میان جاذبه‌های گردشگری و کاربری اراضی با استفاده از مدل رگرسیون وزن‌دار جغرافیایی (مطالعه موردی شهر اصفهان). نشریه گردشگری شهری، 2(1)، 1-16.
لطفی، حیدر، سلطانی، ناصر و اقبالی، ناصر. (1387). گردشگری دولت و اقتصاد سیاسی در ایران. فصلنامه چشم انداز جغرافیایی 3(7)، 87-111.
مبارکی، امید. (1388). بررسی و تحلیل فضاهای توریستی شهر تبریز به منظور برنامه ریزی توریسم در آن. اصفهان: رساله دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه اصفهان.
ملازم الحسینی، محمد کاظم، رجوعی، مرتضی و مرادی، محسن. (2017). تاثیر توسعه‌ی اماکن گردشگری بر رضایت‌مندی گردشگران مذهبی (مطالعه موردی: کلانشهر مشهد). مطالعات مدیریت گردشگری، 12(39)، 123-142.
موسوی، میر‌نجف، ویسیان، محمد، محمدی حمیدی، سمیه و اکبری، مهناز. (1394). بررسی و اولویت‌بندی توانها و زیرساخت‌های توسعۀ گردشگری با روشهای تصمیمگیری چندمعیاره (مورد مطالعه: شهرستانهای استان کردستان). نشریه گردشگری شهری، 2(1)، 17-31.
مؤمنی، مصطفی، صرافی، مظفر و قاسمی‌خوزانی، محمد. (1387). ساختار و کارکرد گردشگری مذهبی فرهنگی و ضرورت مدیریت یکپارچه در کلان شهر مشهد. جغرافیا و توسعه، 1(6)، 13-38.
نوروزی، لیلا. (1386). گردشگری و توسعه آن در مشهد (زمینه‌های موجود و چشمانداز مطلوب). جستارهای شهرسازی، 1(6)، 58-65.
نوغانی، محسن و قهرمان، آرش. (1393). اقتصاد سیاسیِ گردشگری در شهر و دلالتهای راهبردی آن در توسعة شهری مشهد. اولین همایش بین المللی توسعه گردشگری ایران، 1، 1089-1102.
وارثی، حمیدرضا، تقوایی، مسعود و شاهیوندی، احمد. (1390). تحلیلی بر وضعیت زیرساخت‌های گردشگری در شهر اصفهان با تأکید بر هتل‌ها. جغرافیا و برنامهریزی محیطی، 4(22)، 91-112.
Alizadeh, Katayoon (2011). The Role of Historic- Religious Monuments in the Future Economy of Mashhad City. Paper presented at the Canadian Association of Geographers Conference Calgary, Alberta.
Alsayyad, N. (2013). Consuming Tradition, Manufacturing Heritage: Global Norms and Urban Forms in the Age of Tourism: Taylor & Francis.
Aminian, Ali. (2012). Environmental Performance Measurement of Tourism Accommodations in the Pilgrimage Urban Areas: The Case of the Holy City of Mashhad, Iran. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 35, 514-522.
Ashworth, G. (2012). Do we Understand Urban Tourism? Tourism & Hospitality, 1(ssue 4), 1-4.
Ashworth, G. , & Page, Stephen. (2011). Urban tourism research: Recent progress and current paradoxes. Tourism Management, 32(1), 1-15.
Chhetri, a., arrowsmith, c., & chhetri, p. (2013). Mapping spatial tourism and hospitality employment clusters: an application of spatial autocorrelation. Tourism Analysis, 559–573.
Dellaert, Benedict, Borgers, Aloys, & Timmermans, Harry. (1995). A day in the city: Using conjoint choice experiments to model urban tourists' choice of activity packages. Tourism Management, 16(5), 347-353.
Demarco, Daniele. (2016). Sustainable Urban Development Perspectives in the Era of Tourism Experience. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 223, 335-341.
Dissart, Jean-Christophe, Aubert, Francis , & Truchet, Stéphanie (2009). An Estimation of Tourism Dependence in French Rural Areas. In Á. Matias, P. Nijkamp & M. Sarmento (Eds.), Advances in Tourism Economics: New Developments: Physica-Verlag HD.
Edgell Sr, David L., Allen, Maria DelMastro, Smith, Ginger, & Swanson, Jason R. (2008). Chapter 2 - Tourism policy issues of yesterday Tourism Policy and Planning (pp. 37-62). Boston: Butterworth-Heinemann.
Edwards, Deborah, Griffin, Tony, & Hayllar, Bruce. (2008a). Chapter 5 - Urban Tourism Precincts: An Overview of Key Themes and Issues. In Bruce Hayllar, Tony Griffin & Deborah Edwards (Eds.), City Spaces - Tourist Places (pp. 93-105). Oxford: Butterworth-Heinemann.
Edwards, Deborah, Griffin, Tony, & Hayllar, Bruce. (2008b). Urban Tourism Research: Developing an Agenda. Annals of Tourism Research, 35(4), 1032-1052.
Eslami, Sedighe, Farahani, Abolfazl, & Asadi, Hasan. (2013). The effects of development of sport tourism on the employment: A review of related research. International Journal of Sport Studies, Vol., 3, 105-110.
Go, Frank M. (2002). Tourists in historic towns: urban conservation and heritage management: Aylin Orbasli; E&FN Spon, London, 210pp., price Sterling 35, ISBN 0-419-25930-9. Tourism Management, 23(4), 419-420.
GOSPODINI, ASPA. (2001). Urban Design, Urban Space Morphology, Urban Tourism: An Emerging New Paradigm Concerning Their Relationship. Research Briefing, 9.
Hall, C. M., & Page, S. J. (2009). Progress in Tourism Management: From the geography of tourism to geographies of tourism – A review. Tourism Management, 30(1), 3-16.
Hayllar, Bruce, Griffin, Tony, & Edwards, Deborah. (2008). Chapter 1 - Urban Tourism Precincts: Engaging with the Field City Spaces - Tourist Places (pp. 1-18). Oxford: Butterworth-Heinemann.
Heeley, John. (2011). Inside City Tourism. In Chris Cooper, C. Michael Hall & Dallen J. Timothy (Eds.), Inside City Tourism:A European Perspective. Bristol • Buffalo • Toronto: MPG Books Group.
Hsu, Shih-Yun, Dehuang, Ning, & Woodside, Arch G. (2009). Storytelling research of consumers' self-reports of urban tourism experiences in China. Journal of Business Research, 62(12), 1223-1254.
Jansen-Verbeke, M. C., & Ashworth, G. (1990). Environmental integration of recreation and tourism. Annals of Tourism Research, 17(4), 618-622.
Jung, Thomas (2010). Tourism in Metropolitan Manila - Philippines: An Analysis. (PHD Dissertation), Köln.
Kave, Amir. (2014). Assessment and analysis of spatial patterns and tourism species in Mashhad metropolis. American Journal of Engineering Research (AJER), Volume-03( Issue-04), pp-45-53.
Kelly, Ian. (2008). Chapter 6 - Precincts Within the Urban Form: Relationships with the City. In Bruce Hayllar, Tony Griffin & Deborah Edwards (Eds.), City Spaces - Tourist Places (pp. 107-126). Oxford: Butterworth-Heinemann.
Law, C. M. (1998). Quality management in urban tourism: P E Murphy (ed) John Wiley and Sons, Chichester, 1997, 297 pp £34.95. Tourism Management, 19(2), 186.
Lu, Lu, Chi, Christina G., & Liu, Yi. (2015). Authenticity, involvement, and image: Evaluating tourist experiences at historic districts. Tourism Management, 50, 85-96.
Maciocco, G., & Serreli, S. (2009). Enhancing the City.: New Perspectives for Tourism and Leisure: Springer Netherlands.
Oliver, M. A. (1990). Kriging: A Method of Interpolation for Geographical Information Systems. International Journal of Geographic Information Systems(4), 313–332.
Pearce, Douglas G. (2001). An integrative framework for urban tourism research. Annals of Tourism Research, 28(4), 926-946.
Qian, Junxi, Feng, Dan, & Zhu, Hong. (2012). Tourism-driven urbanization in China’s small town development: A case study of Zhapo Town, 1986–2003. Habitat International, 36(1), 152-160.
Rifai, Taleb (2012 ). Global Report on City Tourism Cities 2012 Project Madrid,Spain.
Ritchie, Brent W. (2008). Chapter 8 - Contribution of Urban Precincts to the Urban Economy. In Bruce Hayllar, Tony Griffin & Deborah Edwards (Eds.), City Spaces - Tourist Places (pp. 151-182). Oxford: Butterworth-Heinemann.
Rosentraub, Mark S., & Joo, Mijin. (2009). Tourism and economic development: Which investments produce gains for regions? Tourism Management, 30(5), 759-770.
Scantlebury, Michael G. (2002). Consuming Tradition, Manufacturing Heritage: Global Norms and Urban Forms in the Age of Tourism: Edited by Nezar AlSayyad. Routledge (11 New Fetter Lane, London EC4P 4EE, United Kingdom) 2001, ix+310 pp (bibliography, index) £45 Hbk. ISBN 0-415-23941-9. Annals of Tourism Research, 29(2), 575-576.
Schofield, Peter. (1996). Cinematographic images of a city: Alternative heritage tourism in Manchester. Tourism Management,17(5), 340-333.
Searle, Glen. (2008). Chapter 10 - Conflicts and Politics in Precinct Development. In Bruce Hayllar, Tony Griffin & Deborah Edwards (Eds.), City Spaces - Tourist Places (pp. 203-222). Oxford: Butterworth-Heinemann.
Sharpley, R. (2009). Tourism Development and the Environment: Beyond Sustainability? : Earthscan.
Shepherd, Robert J. (2015).Why Heidegger did not travel: Existential angst, authenticity, and tourist experiences. Annals of Tourism Research, 52, 60-71.
Spirou, Costas. (2011). Urban tourism and urban change : cities in a global economy Metropolis and modern life. New York: Taylor & Francis.
Stylidis, Dimitrios, Biran, Avital, Sit, Jason, & Szivas, Edith M. (2014). Residents' support for tourism development: The role of residents' place image and perceived tourism impacts. Tourism Management, 45, 260-274.
Tang, Chun-Hung, & Jang, SooCheong. (2009). The tourism–economy causality in the United States: A sub-industry level examination. Tourism Management, 30(4), 553-558.
Taylor, Gordon D. (1996). Coopetition: Global tourism beyond the millennium: David L Edgell, Sr and R Todd Haenisch International Policy Publishing Kansas City MI (1995) 148 pp $18.95. Tourism Management, 17(4), 312.
Thanvisitthpon, Nawhath. (2016). Urban environmental assessment and social impact assessment of tourism development policy: Thailand's Ayutthaya Historical Park. Tourism Management Perspectives, 18, 1-5.
Wall, Geoffrey. (1995). Quality management in urban tourism. Annals of Tourism Research, 22(4), 939-940.
Wang, Xuefeng. (2011). Discussion of urban tourism public service facilities construction. Advances in Information Sciences and Service Sciences, Volume3, Number6.
Yoo, Uoosang, YeolChoi, Hyun, & Oh, Junho. (2011). Analysis on City Tour Routes in relation to Urban Spatial Structure and Pedestrian Movement: Korean Ministry of Education, Science and Technology.
Zand Moghaddam, Mohammad Reza, & Ranjbary, Maryam. (2010). Impact of Tourism Activities on The Use of Urban land. Iranian Journal of Tourism & Hospitality, 1.
)